Mật tông thờ ai là câu hỏi khiến nhiều người mới tìm hiểu Phật giáo còn băn khoăn. Khác với sự đơn giản trong hình tượng thờ phụng của Nam tông hay sự phổ biến của Đại thừa, Mật tông mang một màu sắc đặc trưng với hệ thống thần hộ pháp, chư Phật và Bồ Tát đa dạng. Bài viết dưới đây của chùa Pháp Nguyên sẽ giúp bạn hiểu một cách toàn diện về đối tượng thờ cúng trong phái Mật tông, từ nền tảng giáo lý cho đến các quy định pháp luật tại Việt Nam liên quan đến hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo.
Hiểu Đúng Về Khái Niệm “Thờ Phụng” Trong Mật Tông
Trước khi đi vào danh sách cụ thể Mật tông thờ ai , điều quan trọng bậc nhất là phải hiểu đúng về quan niệm “thờ phụng” của pháp môn này. Trong Mật tông, việc lễ lạy, cúng dường không mang ý nghĩa cầu xin một đấng thần linh bên ngoài để ban phát ân huệ hay trừng phạt. Đây không phải là một hình thức đa thần giáo. Thay vào đó, nó được xem là một pháp tu tâm lý cao cấp và vô cùng tinh vi.
Các vị Phật, Bồ-tát, Bổn tôn trong Mật tông được xem là những biểu hiện sống động của các phẩm tính giác ngộ vốn có trong tâm của mỗi chúng ta (Phật tánh). Ví dụ, Bồ-tát Quán Thế Âm là hiện thân của lòng từ bi, Bồ-tát Văn Thù là hiện thân của trí tuệ. Việc “thờ phụng” chính là một phương pháp thực hành để tôn kính, khơi dậy, và cuối cùng là hợp nhất tâm của mình với những phẩm tính giác ngộ đó.
Các Cấp Độ Đối Tượng Được Tôn Thờ Trong Mật Tông
Hệ thống các đối tượng được tôn thờ trong Mật tông rất có trật tự và logic, được phân thành nhiều cấp độ khác nhau, mỗi cấp độ có một vai trò riêng trong quá trình tu tập. Để biết phái Mật tông thờ ai một cách đầy đủ, chúng ta cần tìm hiểu qua từng cấp độ này, từ cội nguồn gần gũi nhất cho đến các biểu hiện giác ngộ rộng lớn.
Đây là một hệ thống hoàn chỉnh, giúp hành giả xây dựng một lộ trình tâm linh vững chắc. Mỗi đối tượng tôn thờ đều là một cánh cửa để hành giả bước vào trạng thái tâm giác ngộ, thể hiện sự phong phú và chiều sâu của con đường Mật tông.
Cội Nguồn Gần Gũi Nhất: Đạo Sư (Guru/Lama)
Đối tượng tôn thờ quan trọng và nền tảng nhất trong Mật tông chính là vị Đạo sư (Guru, hay Lama trong tiếng Tạng). Vị thầy được xem là cội nguồn của mọi sự gia trì và là người nắm giữ dòng truyền thừa giác ngộ. Trong Mật tông, Đạo sư chính là hiện thân sống động của Tam Bảo (Phật, Pháp, Tăng).
Hành giả Mật tông xem vị thầy của mình không khác gì một vị Phật. Lòng sùng mộ và niềm tin trong sáng nơi Đạo sư (guruyoga) được coi là nền tảng của mọi sự thành tựu. Bởi lẽ, chính Đạo sư là người trực tiếp khai thị giáo pháp, trao truyền lễ quán đảnh (sự cho phép tu tập) và hướng dẫn hành giả trên con đường chuyển hóa tâm thức. Vì vậy, khi hỏi Mật tông thờ ai , câu trả lời đầu tiên và quan trọng nhất chính là vị Thầy của mình.
Nền Tảng Chung: Chư Phật và Bồ Tát Đại Thừa
Vì Mật tông là sự phát triển từ Phật giáo Đại thừa, nên pháp môn này cũng tôn thờ toàn bộ Chư Phật và Bồ-tát trong hệ thống Đại thừa. Đứng đầu là Đức Phật lịch sử Thích Ca Mâu Ni, vị Thầy đã khai sáng ra đạo Phật. Bên cạnh đó là hệ thống Ngũ Trí Như Lai (Năm vị Phật Thiền), đại diện cho năm khía cạnh trí tuệ viên mãn của một vị Phật.
Các vị Đại Bồ-tát quen thuộc như Quán Thế Âm, Văn Thù Sư Lợi, Kim Cang Thủ, Địa Tạng Vương… cũng giữ một vị trí vô cùng quan trọng. Các Ngài không chỉ là đối tượng được tôn kính, mà còn là các vị Bổn tôn mà hành giả có thể thực hành pháp tu để phát triển phẩm hạnh tương ứng.
Bổn Tôn (Yidam) – Trọng Tâm Của Pháp Tu Mật Tông
Phần đặc sắc và độc đáo nhất khi trả lời câu hỏi Mật tông thờ ai chính là khái niệm về Bổn tôn (Yidam). Bổn tôn là một vị Phật hoặc Bồ-tát giác ngộ mà hành giả chọn làm đối tượng thiền định chính yếu của mình, sau khi nhận được sự truyền pháp từ một vị thầy.
Bổn tôn không phải là một vị thần hộ mệnh bên ngoài, mà là một “hình mẫu giác ngộ”, một tấm gương phản chiếu Phật tánh của chính hành giả. Bằng cách quán tưởng mình hợp nhất với thân, khẩu, ý của Bổn tôn, hành giả có thể nhanh chóng tịnh hóa các nghiệp chướng và nhận ra bản chất thật sự của tâm mình.
Các Dạng Bổn Tôn An Tĩnh (Hiền Từ)
Các vị Bổn tôn an tĩnh thường có hình tướng hiền hòa, trang nghiêm, ngồi trong tư thế thiền định hoặc các tư thế an lạc, trên tay cầm những pháp khí biểu trưng cho hòa bình và sự ban phước. Các Ngài đại diện cho các phương pháp chuyển hóa phiền não một cách nhẹ nhàng.
Ví dụ tiêu biểu cho dạng Bổn tôn này là Bồ-tát Quán Thế Âm (Chenrezig) với lòng từ bi vô hạn, hay Đức Lục Độ Mẫu (Green Tara) với khả năng cứu độ chúng sanh khỏi mọi sợ hãi một cách nhanh chóng. Việc thực hành với các Bổn tôn an tĩnh giúp hành giả trưởng dưỡng lòng từ bi, sự kiên nhẫn và trí tuệ.
Các Dạng Bổn Tôn Phẫn Nộ (Uy Mãnh)
Các vị Bổn tôn phẫn nộ thường có hình tướng dữ dằn, với nhiều đầu, nhiều tay, nhiều chân, da có màu sẫm, mắt mở to, miệng nhe nanh và được bao quanh bởi một vầng lửa trí tuệ. Hình tướng này thường gây ra sự sợ hãi hoặc hiểu lầm cho những người mới tìm hiểu phái Mật tông thờ ai .
Tuy nhiên, sự phẫn nộ ở đây không phải là sân giận của thế gian, mà là biểu hiện cho năng lượng mạnh mẽ và lòng từ bi uy mãnh của một bậc giác ngộ. Năng lượng này có công năng chặt đứt gốc rễ của vô minh, sự bám chấp và các chướng ngại một cách nhanh chóng và không khoan nhượng. Các vị Hộ pháp như Mahakala hay các Bổn tôn như Vajrapani (Kim Cang Thủ) là những ví dụ điển hình.
Phái Mật Tông Thờ Ai tại Việt Nam?
Tại Việt Nam, các hình tượng Mật tông được biết đến rộng rãi nhất thường là các dạng Bồ-tát an tĩnh như Bồ-tát Quán Thế Âm (với các biến thể như Chuẩn Đề, Thiên Thủ Thiên Nhãn) và Đức Lục Độ Mẫu. Các pháp tu liên quan đến các Ngài được nhiều Phật tử quan tâm và thực hành.
Theo Luật Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016 (hiệu lực từ năm 2018), mọi hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo chân chính đều được pháp luật Việt Nam tôn trọng và bảo hộ. Việc tu tập và tôn thờ các hình tượng của Mật tông, khi được thực hành dưới sự hướng dẫn của các tổ chức được công nhận như Giáo hội Phật giáo Việt Nam, đều là hợp pháp và góp phần làm phong phú đời sống tâm linh của người dân.
Kết luận
Qua phân tích trên của chùa Pháp Nguyên, có thể thấy câu hỏi “mật tông thờ ai” không chỉ đơn giản là tìm kiếm đối tượng thờ phụng, mà còn liên quan đến một hệ thống giáo lý và phương pháp hành trì đặc thù. Mật tông thờ chư Phật, Bồ Tát và Hộ Pháp, nhưng quan trọng hơn, đây là phương tiện để hành giả chuyển hóa tâm thức, tiến đến giác ngộ.
Trong bối cảnh hiện đại, việc tìm hiểu và tu học Mật tông tại Việt Nam cần gắn liền với sự chính thống, có sự hướng dẫn từ chư Tăng, giáo thọ uy tín, đồng thời tuân thủ pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo. Chỉ như vậy, pháp môn Mật tông mới thực sự phát huy được giá trị tinh thần sâu sắc và bền vững trong đời sống con người.
