Trong cuộc sống, con người thường bị hấp dẫn bởi những điều mới mẻ, từ vật chất cho đến các mối quan hệ. Khi có được thứ tốt hơn, người ta dễ dàng quên đi những gì đã từng gắn bó, thậm chí có thái độ khinh thường, chối bỏ quá khứ. Đây chính là biểu hiện của tâm lý “có mới nới cũ”, một thái độ sống mà Đức Phật đã từng cảnh báo về hậu quả. Vậy quan niệm này có ý nghĩa gì và lời dạy của Phật về điều này ra sao?
“Có mới nới cũ” là gì?
Câu thành ngữ “có mới nới cũ” chỉ những người khi có được thứ tốt hơn liền quên đi những điều cũ, thậm chí quay lưng với những gì từng gắn bó.
- Về vật chất: Khi có món đồ mới, ta dễ dàng bỏ quên, vứt bỏ món đồ cũ dù nó vẫn còn giá trị.
- Về tình cảm: Khi có người yêu mới, có người sẵn sàng phản bội, xem nhẹ người đã từng đồng hành cùng mình.
- Về đạo đức: Khi giàu có, thành đạt, có người quên đi những ai từng giúp đỡ mình lúc khó khăn.
Nguyên nhân của thái độ này không chỉ xuất phát từ tâm tham lam, mà còn do sự vô ơn, ích kỷ, không biết trân trọng những giá trị đã có.
Lời Phật dạy về thái độ vô ơn, thay lòng đổi dạ
Bất hiếu với cha mẹ
Trong giáo lý nhà Phật, bất hiếu là tội nặng nhất. Đức Phật dạy rằng cha mẹ là hai vị Phật sống trong đời, công ơn cha mẹ không gì có thể sánh bằng. Nhưng nhiều người khi trưởng thành, thành công lại xem thường cha mẹ nghèo khó, xấu hổ với gia cảnh, thậm chí bỏ mặc cha mẹ già yếu.
“Cha mẹ không chê con nghèo, nhưng con lại chê cha mẹ nghèo. Cha mẹ nuôi con khôn lớn, nhưng con lại xem cha mẹ là gánh nặng. Đó chính là bất hiếu, trời không dung, đất không tha.”
Những ai có thái độ “có mới nới cũ” với chính đấng sinh thành, sớm muộn cũng sẽ chịu quả báo nặng nề, không thể có cuộc sống an vui.
Ăn cháo đá bát, phản bội ân nhân
Trong xã hội, có những người khi còn khó khăn thì nhờ vả, cầu xin, nhưng khi thành đạt lại khinh thường người đã giúp mình, quay lưng với người xưa. Họ quên đi những ngày từng được cưu mang, quên đi người đã dìu dắt mình qua khó khăn.
Đức Phật từng dạy:
“Người vô ơn như bông hoa không có rễ, sớm muộn gì cũng héo úa mà không thể đơm hoa kết trái.”
Những người vô ơn, lật lọng, có thể tạm thời hưởng lợi, nhưng về lâu dài, họ sẽ mất đi sự tin cậy, bị xã hội xa lánh và gặp những quả báo xấu.
Nguyên nhân khiến con người dễ “có mới nới cũ”
- Tâm tham lam: Luôn muốn có thứ tốt hơn, giàu có hơn, danh vọng hơn mà quên đi những gì đã có.
- Bản chất ích kỷ: Chỉ nghĩ đến lợi ích cá nhân, không quan tâm đến người khác.
- Thiếu nhận thức về nhân quả: Không hiểu rằng sự vô ơn, thay lòng đổi dạ sẽ khiến mình mất đi phúc báo.
- Bị hấp dẫn bởi cái mới: Thứ mới mẻ luôn có sức hút, nhưng con người lại không nghĩ đến giá trị của những điều cũ.
Hậu quả của lối sống “có mới nới cũ”
Những người thay lòng đổi dạ, quên đi ân nghĩa thường gặp những kết cục không tốt:
- Mất đi sự tin tưởng: Người khác sẽ không còn tin tưởng họ, dần dần họ bị cô lập.
- Gặp quả báo xấu: Khi họ gặp khó khăn, không ai sẵn sàng giúp đỡ.
- Tâm hồn không bình yên: Sống trong cảm giác bất an, lo lắng vì đã từng phản bội người khác.
“Có mới nới cũ” không chỉ là một câu thành ngữ mà còn là một bài học sâu sắc về cách đối nhân xử thế. Đức Phật dạy rằng, biết trân trọng quá khứ, biết ơn người từng giúp mình chính là nền tảng để có một cuộc sống hạnh phúc và bình yên. Đừng để lòng tham, ích kỷ khiến ta đánh mất những giá trị quý giá. Hãy sống biết ơn, trân trọng những gì đang có, để sau này không phải hối tiếc khi đã lãng quên những điều tốt đẹp nhất trong cuộc đời.
