Phật giáo thường nói “Tất cả chúng sinh đều có Phật tánh”, nhưng nhiều người vẫn chưa hiểu rõ Phật tánh là gì và làm sao để nhận ra, phát huy nó trong đời sống. Đây là một giáo lý quan trọng, giúp con người nhận thức rõ về bản chất chân thật của mình, từ đó hướng đến giải thoát và giác ngộ.
Phật tánh là gì?
Phật tánh (Buddha-nature, 佛性) là bản tánh giác ngộ sẵn có trong mỗi chúng sinh. Nó là bản chất chân thật, thanh tịnh, bất sanh bất diệt, không bị trói buộc bởi tham, sân, si.
- Phật tánh là nền tảng của trí tuệ và từ bi.
- Phật tánh vốn không sinh, không diệt, không bị phiền não nhiễm ô, nhưng vì chúng sinh bị vô minh che lấp nên không nhận ra.
- Phật tánh không phân biệt, không chấp trước, không bị chi phối bởi ngã chấp và vọng tưởng.
Như trong kinh điển đã nói:
“Tất cả chúng sanh đều có Phật tánh, nhưng vì vô minh che lấp nên không thấy được.”
Ví như mặt trời luôn sáng, nhưng nếu mây đen che phủ, ta sẽ không thấy ánh sáng của nó. Mây đen không làm mất đi mặt trời, chỉ là ta chưa đủ điều kiện để thấy rõ.
Phật tánh có sẵn trong tất cả chúng sinh
Trong kinh điển, Đức Phật dạy rằng:
“Bản tánh của tâm không bị tham, sân, si trói buộc. Nếu vốn không có trói buộc thì sao lại nói tâm khéo giải thoát?”
Điều này có nghĩa là:
- Bản chất của tâm vốn trong sạch, như một tấm gương sáng.
- Phiền não như bụi bẩn, chỉ là những thứ tạm thời bám vào gương, nhưng bản chất gương không hề thay đổi.
Chính vì vậy, dù là phàm phu hay bậc giác ngộ, ai cũng có Phật tánh. Điểm khác biệt chỉ là:
- Bậc giác ngộ đã nhận ra và sống trọn vẹn với Phật tánh.
- Chúng sinh mê mờ bị phiền não che lấp, chưa thấy được Phật tánh của mình.
Ví dụ:
- Một đứa trẻ chưa biết chữ, nhưng nó vẫn có khả năng học tập. Nếu được rèn luyện, nó có thể trở thành người thông thái.
- Cũng vậy, mọi chúng sinh đều có Phật tánh, nhưng nếu không tu tập, thì Phật tánh vẫn chỉ là tiềm năng chưa được khai mở.
Tại sao chúng sinh không thấy được Phật tánh?
Dù Phật tánh luôn hiện hữu, nhưng chúng sinh không nhận ra vì bị vô minh che lấp. Những nguyên nhân chính là:
Bị phiền não che mờ
- Tham, sân, si làm tâm trí rối loạn, không thể thấy rõ chân tánh.
- Ví dụ: Khi nước trong hồ bị khuấy động, ta không thể nhìn thấy đáy hồ.
Bám chấp vào ngã
- Tâm chấp vào “cái tôi”, “của tôi”, “tốt – xấu”, “đúng – sai”.
- Khi bám chấp vào ngã, ta chỉ thấy vọng tưởng, không thấy được bản chất thanh tịnh của tâm.
Quen sống trong vọng niệm
- Chúng sinh thường chạy theo những suy nghĩ phân biệt, hơn thua, lo lắng, mong cầu.
- Chính những vọng tưởng này che lấp mất Phật tánh.
Như Kinh nói:
“Phiền não chỉ là khách trần phiền não, như mây che trời. Khi mây tan, mặt trời lại sáng.”
Làm sao để nhận ra và sống với Phật tánh?
Phật tánh không phải là thứ cần tìm kiếm ở đâu xa, mà nó đã có sẵn trong ta. Điều quan trọng là tu tập để dẹp bỏ vô minh, để Phật tánh hiển lộ.
Hành trì tâm từ bi và trí tuệ
- Đại từ đại bi chính là Phật tánh.
- Khi ta sống với lòng yêu thương, không sân hận, không oán ghét, ta đang gần với Phật tánh.
Như lời dạy trong kinh:
“Người nào khởi tâm thương yêu tất cả chúng sanh, người đó đang sống với Phật tánh.”
Hành thiền để thấy rõ bản tâm
- Thiền giúp ta quan sát tâm vọng tưởng, từ đó không bị nó dẫn dắt.
- Khi tâm tĩnh lặng, vọng tưởng dừng lại, ta sẽ cảm nhận được sự sáng suốt của Phật tánh.
Như mặt nước hồ, khi sóng lặng xuống, ta sẽ thấy rõ bầu trời phản chiếu trong hồ.
Buông bỏ chấp trước, không bám vào cái tôi
- Khi ta không còn bám vào danh lợi, hơn thua, tham muốn, thì Phật tánh tự nhiên hiện ra.
- Như một người ngừng khuấy nước, nước sẽ tự lắng trong.
Phật tánh và sự giải thoát
Phật tánh vốn không bị trói buộc
- Tâm vốn không bị trói buộc bởi tham, sân, si.
- Chỉ do ta tự nhận mình bị ràng buộc, nên mới không thấy được sự giải thoát vốn có.
Như mặt trời luôn tỏa sáng, chỉ vì ta đứng trong bóng râm nên mới nghĩ rằng không có ánh sáng.
Sống với Phật tánh là sống với tự do và an lạc
- Khi thấy rõ Phật tánh, ta không còn sợ hãi, lo lắng, đau khổ.
- Dù đối diện nghịch cảnh, tâm vẫn bình an như hư không.
Mỗi người đều có khả năng giác ngộ
Phật tánh không phải là thứ bên ngoài, mà nó đã có sẵn trong mỗi người. Sự khác biệt chỉ là ai đã nhận ra, ai chưa nhận ra mà thôi.
- Bậc giác ngộ sống trọn vẹn với Phật tánh → Không còn bị phiền não chi phối.
- Người phàm phu bị vô minh che lấp → Chạy theo vọng tưởng, không thấy được chân tánh.
Nhưng bất cứ ai, nếu tu tập đúng cách, đều có thể thấy rõ Phật tánh của mình.
Như lời Phật dạy:
“Tất cả chúng sinh đều có Phật tánh, chỉ cần gột rửa vô minh, liền thấy bản lai diện mục.”
Khi sống với từ bi và trí tuệ, khi không còn chấp trước, khi tâm an nhiên tĩnh lặng, ta sẽ thấy rõ Phật tánh của mình ngay trong đời sống này.
